Ruś. Kraina na wschód od Polski, obejmująca teren dzisiejszej Ukrainy, Rosji i Białorusi. Właśnie, Białorusi, Rusi Białej. Dlaczego białej? Dlaczego część Białorusi nazywana jest Rusią Czarną? Dlaczego część Ukrainy (i Polski) to Ruś Czerwona? Co oznaczają te kolory i zkąd się wzięły? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy opowiedzieć trochę o wschodzie i zachodzie, o południu i północy – czyli o kierunkach świata.
Oznaczanie kierunków świata za pomocą odniesienia do Słońca to europejski – a szerzej: indoeuropejski punkt widzenia. We wszystkich językach indoeuropejskich słowa oznaczające strony świata pochodzą od tych samych rdzeni: słowo „wschód” od rdzenia „h₂ews-”, oznaczającego, tak jak w języku polskim „wschód Słońca” oraz „wschód geograficzny. Od tego samego rdzenia pochodzi słowo „jutro” („utro”), oznaczające poranek.
Przeciwieństwem poranku jest wieczór, a słowo wieczór pochodzi od „*we(s)kʷeros” (por. łacińskie „vesper”), oznaczającego „w noc”. Słowo „południe” w języku polskim pochodzi od pory dnia, w której słońce wskazuje kierunek geograficzny, zaś „północ” – jako opozycja do południa. W językach germańskich „South, Süden” – „południe geograficzne” pochodzi od rdzenia „*sóh₂wl̥”, oznaczającego „Słońce”. „Północ” – „North, Norden” zaś pochodzi od rdzenia „*h₁ner”, oznaczającego „pod” (por. „zanurzać, nurkować”), a także – prawdopodobnie – „ciemny” (por. „ponury”).
Inaczej sprawa ma się w językach azjatyckich. Ludy chińskie, turkijskie, tybetańskie czy Ainu oznaczali w swoich językach strony świata kolorami. Jako ciekawostkę dodam, że w językach tych jest pięć stron świata a nie cztery, jak w kulturze europejskiej: Wschód, Zachód, Południe, Północ oraz Środek (por. chiń. 中国 – Zhōngguó – „Państwo Środka”). Ludy te, poprzez kontakty z sąsiadami, miały wpływ na ich języki. W ten sposób tradycja oznaczania stron świata kolorami została zapożyczona do języków słowiańskich.
W ten sposób Białoruś, czyli Ruś Biała, oznacza dosłownie Ruś Północną. Albo zachodnią, zależy od języka.
